Op deze pagina staan de objecten in/aan de Parkweg (en -dwarsstraat), Kronenburgerpark (en -singel) en van Berchenstraat in het Centrum / Benedenstad:
- Het Kronenburgerpark geheel
- De Kronenburgersingel als straat
En: - Arkeltorentje
- Bedrijfshoekpand met woningen (opent in pagina Lange Hezelstraat)
- Herenhuis
- Hoekcomplex
- Hoekhuis
- Rij huizen
- Woonhuis op de hoek Kronenburgersingel/Lange Hezelstraat (opent in pagina Lange Hezelstraat)
Klik op het item wat u wilt zien voor directe toegang of scroll door alle artikelen van deze straat. Via het balletje met pijl rechts onderaan komt u hier weer terug (browsers in Windows).
Klik hier om terug te gaan naar de pagina Nijmegen Centrum / Benedenstad.
Dit is een park in het centrum van Nijmegen. Het ligt dicht bij het station en de Lange Hezelstraat. Waar het park de Parkweg raakt staan de resten van de middeleeuwse omwalling met de Kruittoren (zie 3e foto). De op de foto (hier rechts) zichtbare "waltoren" maakt ook deel uit van die omwalling. Op die waltoren, maar ook de Kruittoren kom ik voor ieder apart (binnenkort) elders op deze pagina terug.
Toen Nijmegen in 1874 de stadswallen mocht slopen wilde men ook het nodige groen aanleggen. Buiten de oude stadsmuren werden parken aangelegd, waaronder het Kronenburgerpark. De gebroeders Rosseels uit Leuven legden tussen 1880 en 1882 het park in romantische stijl aan, met slingerende paadjes en glooiende heuvels. Hierbij werden de Kruittoren en de stadsmuren een onderdeel van het park.
De verdedigingswerken vinden hun oorsprong in de dertiende eeuw. Toen kreeg Nijmegen stadsrechten en daarmee ook het recht om muren te bouwen. In de loop der eeuwen zijn de muren herhaaldelijk versterkt en aangepast. De muren in het Kronenburgerpark kregen rond 1530 hun huidige vorm. De Kruittoren of Kronenburgertoren is ook in deze tijd gebouwd en dankt zijn bijnaam aan het buskruit dat er lag opgeslagen.
Het park en de mensen die er verbleven is in 1985 bezongen in een liedje van Frank Boeijen onder de naam Kronenburg Park. Dit gaf nationale bekendheid aan een park met een eeuwenoude geschiedenis.
Het park stond bekend als hangplek van prostituees en drugsverslaafden. Na een ingrijpende herindeling heeft het park in 2005 het uiterlijk gekregen van een rustig, modern stadspark.
In het park staat een kalkstenen beeld van de Leeuw, die in 1886 werd geschonken door de Nijmeegse verfraaiingsvereniging. Het ontwerp kwam van de hand van Henri Leeuw sr. en zijn zoon Henri Leeuw jr. Dit zijn de vader en broer van de in Nijmegen beroemde architect Oscar Leeuw. Dit beeld wordt (binnenkort) ook elders in de groep apart beschreven.
Beneden in het park bevindt zich een vijver (zie 2e foto hierboven), bestaande uit twee delen gescheiden door een bruggetje. In de vijver bevinden zich twee zwarte zwanen, die een huisje hebben op het eiland. Ook de vijver wordt (binnenkort) elders beschreven.
Boven in het park zijn een kleine speeltuin voor jonge kinderen, en een klein dierpark te vinden. In het dierpark vormen vijf herten, twee dwerggeiten, twee Toggenburger geiten, pauwen en kippen de vaste bewoners. Daarnaast zijn er, met name in de zomer, ook dieren te gast. Zo waren in 2012 twee ezels te bewonderen, en in 2013 een kleine kudde Ouessantschapen.
Het Kronenburgerpark is in zijn geheel een rijksmonument en de objecten, zoals bijvoorbeeld de Krtuittoren en stadsmuur, zijn dat ook ieder apart.
datum foto's: 20-05-2016
bron foto's: Paul Marsman©
Klik hier voor: "natuur- en recreatiegebieden"
De Kronenburgersingel werd na de sloop van de vestingwerken aangelegd en is vernoemd naar de Kronenburger- of Kruittoren, een van de spaarzame overblijfselen van de stadswallen. De dertig meter hoge verdedigingstoren staat in het Kronenburgerpark, dat in 1878 tussen de stadsmuur en de Kronenburgersingel is aangelegd.
Aan de ruim 500 meter lange singel verrezen vanaf 1880 statige herenhuizen. Daarnaast werden hier het Stedelijk Gymnasium en de Hogere Burger School (HBS) gevestigd.
Van de oorspronkelijke bebouwing aan de Kronenburgersingel resten alleen nog de herenhuizen tussen de Vredestraat en de Stieltjesstraat. De overige huizen werden in september 1944 door de Duitsers in brand gestoken. Het Stedelijk Gymnasium, ontworpen door J.J. Weve, viel in 1971 onder de slopershamer en de HBS brandde tien jaar later af.
Klik hier om terug te gaan naar de pagina Nijmegen Centrum / Benedenstad.
Tussen de Kronenburgertoren (de Kruittoren) en de eerste waltoren in het Kronenburgerpark een fragment van een arkeltorentje, genaamd "Het uitvalstorentje van Arndt Viegen", 15e eeuw.
Een erkertoren of arkel, ook wel spietoren, peperbus of sentinel is een rond, overhangend torentje dat van de 12e tot en met de 16e eeuw aan of op een muur of vestingwal van oude verdedigingswerken gebouwd werd. Een erkertoren kwam vaak op de hoek van twee gevels voor, maar kon ook in het midden van een gevel geplaatst zijn. De erkertoren was meestal van relatief klein formaat en diende ter bescherming van een schildwacht. Door het vrije zicht op de omgeving van het vestingwerk bood de erkertoren tevens een uitstekend observatiepunt voor wachters.
Erkertorentjes werden vaak uitgerust met schietgaten en kantelen. Zelfs aan de oudste verdedigingswerken uit de Middeleeuwen zijn erkertorentjes gebouwd. Eugène Viollet-le-Duc neemt in zijn Dictionnaire raisonné de l’architecture française du XIe au XVe siècle aan dat deze eerste erkertorens van hout gemaakt waren, die slechts in tijden van oorlog aan de muren bevestigd werden.
Dit Arkeltorentje maakt(e) deel uit van de verdigingswerken van Nijmegen. Het bevindt zich in de wal, halverwege de Kruittoren en de uitkijktoren.
Dit torentje is als onderdeel van de oude stadswal, deel van het Kronenburgerpark maar ook als apart object een rijksmonument,
datum foto: 20-05-2017
bron foto: Paul Marsman©
Een herenhuis aan de Kronenburgersingel op de hoek met de Stieltjesstraat.
Dit uit 1898 stammende pand heeft een ongewone, stedenbouwkundig bepaalde, driehoekige grondvorm en bestaat uit twee bouwlagen met een zolderverdieping op een hoge kelder. Het huis is ontworpen door de architecten Van de Pluijm & Gielen in Overgangsarchitectuur.
Het pand heeft een hardstenen basement en in kruisverband gemetselde gevels die asymmetrisch zijn ingedeeld. De karakteristiek van het huis wordt voor een belangrijk deel bepaald door de torenachtige opbouw ter plaatse van de ingangspartij en het trappenhuis aan de Kronenburgersingel en de lagere torenachtige opbouw op de gevelhoek. De wat traditionelere invloed van de Neo-Renaissance is zichtbaar aan de gepleisterde horizontale sierbanden en -blokken ter plaatse van de wissel- en bovendorpels van de (over het algemeen) smalle schuiframen op de begane grond en de stolpramen op de verdieping, alsmede op de verdiepingscheiding. De modernere invloeden uiten zich onder meer in de asymmetrisch opzet van de gevels en de vormgeving van de luifels, de serre en de erker met glas-in-lood, de ingangspartij, de torenopbouwen en de balkonhekjes waarin zweepslagmotieven zijn verwerkt.
De gevels worden aan de bovenzijde afgesloten met een breed gepleisterd fries en een deels gecorniste, zwaar geprofileerde goot op houten klossen. De schuin aflopende dakschilden aan de zijden van de Kronenburgersingel en de Stieltjesstraat zijn met leien belegd en afgesloten met een geprofileerde horizontale lijst. Ook de torentjes zijn met leien belegd en hebben een zinken piron als afsluiting. De met het lage piramidevormige dak bekroonde noordoostelijke hoek van het pand heeft twee kleine uitkragende topgevels die met hardstenen deklijsten zijn afgedekt en zijn voorzien van een in hardsteen uitgevoerde vogel (pelikaan). De schuin aflopende dakschilden hebben drie oorspronkelijke dakkapellen, elk met een geheel eigen vorm en een zinken piron als afsluiting.
De asymmetrisch ingedeelde VOORGEVEL wordt gedomineerd door de centraal geplaatste ingangspartij in een smal en torenvormig beeindigd risaliet dat op de verdieping is voorzien van een stolpraam met 3-ruits bovenlicht en ter plaatse van de zolder drie gekoppelde rondboogramen bevat. Daarboven kraagt het metselwerk uit met een gedeeltelijk gepleisterd baksteenfries en tandlijsten. De deels ingezwenkte torenbekroning bevat drie kleine dakkapellen. De verdiepingscheidingen worden in het risaliet aangegeven door in profielsteen uitgevoerde cordonlijsten. De entreepartij heeft de oorspronkelijk dubbele paneeldeur met deurroosters in een kozijn met een rondboogvormig afgesloten bovenlicht waarin zich nog de oorspronkelijke indeling bevindt. Boven de ingang bevindt zich een houten luifelconstructie met fraai bewerkte houten schoren en een mastiekbedekking. Het gevelgedeelte links wordt gedomineerd door een zeer fraai bewerkte, getrapt uitgevoerde, houten erker met gesneden houten kolommen en nog de oorspronkelijke indeling met smalle glas-in-lood bovenlichten met Art Nouveau motieven. Op het gedeeltelijk met mastiek bedekte dak van de erker bevindt zich een fraai gesneden houten balkonhek. Het hardstenen basement van de erker bevat een kelderraam. Het samengestelde verdiepingkozijn bevindt zich in een iets terugspringend gevelveld, is geprofileerd en voorzien van een brede balkondeur met twee zijlichten en vijf bovenlichten. Boven de getande latei bevinden zich rondboogmotieven in het metselwerk. Het gevelgedeelte rechts van het risaliet heeft een symmetrische indeling. Op de begane grond bevinden zich twee schuif- en op de verdieping twee stolpramen, elk met een 3-ruits bovenlicht en een gemetselde rondboog boven de getande latei. Boven de verdiepingramen bevindt zich een uitkragende topgevel waarin een smal driedelig kozijn is gevat. Op de begane grond bevindt zich voor de ramen een onderkelderd en omlopend bordes met een in hardsteen uitgevoerde trappartij en een eveneens in hardsteen uitgevoerde en bewerkte balustrade.
Het haaks op de voorgevel gerichte smalle deel van de RECHTERZIJGEVEL aan de Stieltjesstraat heeft een in baksteen uitgevoerde erker met deels schuin geplaatste zijwanden. De erker heeft zijlichten en naar binnen slaande deuren en bevindt zich op hoog bordes waarvan de in hardsteen uitgevoerde balustrade gedeeltelijk omloopt. Een deel van de bovenlichten van de erker bevat nog de oorspronkelijke glas-in-loodramen. Ter plaatse van dit smalle gedeelte van de zijgevel is de tuin gedeeltelijk uitgegraven en bevindt zich een zeer korte oprit naar het monumentale hek aan de straatzijde. Vermoedelijk hebben de kelders onder het gebouw ooit gefunctioneerd als grote opslagruimten. Dit gedeelte van de zijgevel is voorzien van een risaliet ter breedte van het middendeel van de erker. Boven de erker bevinden zich in dit risaliet een dubbele balkondeur met bovenlichten en ter plaatse van de zolder een getrapt driedelig kozijn in een uitkragende topgevel, identiek aan die in de voorgevel. Het gesmede balkonhek is met zweepslagmotieven vormgegeven.
Het gevelgedeelte rechts is schuin geplaatst en bevindt zich in de rooilijn van de bebouwing aan de Stieltjesstraat. Dit gedeelte heeft boven de kelder een vijftal schuif- en stolpramen, alsmede een, nu dichtgezette, zijingang.
De RUIMTELIJKE INDELING van het pand is goed bewaard gebleven en wordt voor een deel bepaald door de stedenbouwkundige situatie. Het pand wordt door een doodlopende middengang met trappenhuis in twee helften gedeeld. De oorspronkelijke kamer en suite en de huiskamer zijn nog in de huidige indeling herkenbaar. Ook de zeer grote kelderruimten zijn nog aanwezig.
Van de INTERIEURELEMENTEN zijn onder meer de rijk bewerkte stucplafonds met kooflijsten in de voormalige kamer en suite en de voormalige huiskamer bewaard gebleven, alsmede een viertal eenvoudige stucplafonds op de verdieping en op de zolderverdieping. Ook in de gedeeltelijk met marmer beklede gang zijn de plafonddecoraties, de oorspronkelijke trapelementen en de rijk vormgegeven stucdecoraties boven de zwaar geprofileerde deuromlijstingen nog aanwezig. Deze 'opzetstukken' bestaan uit een in een cirkelmotief gevatte bloemvazen, gevat in een door voluten, consoles en een gedeeltelijk gebogen kroonlijst afgesloten paneel. Het glas-in-lood in de bovenramen op de begane grond is gedeeltelijk ongeschonden uit de oorlog gekomen. De oorspronkelijke geglazen deuren zijn nog in het tochtportaal aanwezig, evenals de meeste paneeldeuren..
Waardering:
- Van architectuurhistorische waarde als goed bewaard voorbeeld van een herenhuis, gebouwd in de stadsuitleg van Nijmegen in een Overgangsarchitectuur, typerend voor een gedeelte van de bebouwing aan de Singels in Nijmegen. Deze architectuur bevat vernieuwende elementen, gecombineerd met de wat traditionelere invloeden van bijvoorbeeld de Neo-Renaissance. Dit pand heeft een ongewone vorm en wordt gekarakteriseerd en gedomineerd door de torenachtige opbouwen. Het pand is bijzonder in de combinatie van de gaaf bewaard gebleven interieurelementen en de zorgvuldige detaillering van het gaaf bewaard gebleven exterieur. Er is bovendien een sterke ensemblewaarde en een stijlovereenkomst met het hekwerk aan de straatzijden.
- Van stedenbouwkundige waarde als onderdeel van het vanuit rijkswege beschermde deel van de binnenstad van Nijmegen, vanwege de zeer markante en in de architectuur vertaalde hoekligging en vanwege de situering van het pand aan de rand van het Kronenburgerpark, alwaar het in combinatie met de aanwezige groenaanleg een schilderachtig geheel vormt.
- Van cultuurhistorische waarde als herkenbaar element uit een maatschappelijke ontwikkeling. Het pand is gebouwd als huisvesting voor de nieuwe en kapitaalkrachtige stedelijke elite, die zich bij voorkeur vestigde in kapitale herenhuizen in de nieuw aangelegde straten rond de oude stad; een stadsuitbreiding die met het verwijderen van de vestingwerken aan het eind van de 19de eeuw mogelijk was geworden.
Dit statige pand is een rijksmonument.
__________________
Het eveneens uit 1898 stammende hekwerk, ter begrenzing van het perceel aan de Kronenburgersingel, kent een aparte vermelding in de monumentenregisters. Het is eveneens ontworpen door de architecten Van de Pluijm & Gielen in combinatie met het herenhuis.
Het hekwerk bestaat uit vier in formaat alternerende baksteenkolommen met geprofileerde hoekelementen in kunststeen en meerzijdig, spits toelopende afsluitingen met een bolbekroning. Tussen de kolommen bevindt zich een omlopend smeedijzeren hek, waarvan vooral de draaiende delen zorgvuldig zijn gedetailleerd. Het hek bevindt zich op een bakstenen voetmuurtje.
Waardering:
- Van architectuurhistorische waarde als goed bewaard voorbeeld van een hekwerk dat in stijl aansluit bij het naastgelegen herenhuis. Het plaatsen van hekwerken is typerend voor de bebouwing van het Singelgebied. Er is een sterke ensemblewaarde en een stijlovereenkomst met het herenhuis.
- Van stedenbouwkundige waarde als onderdeel van het vanuit rijkswege beschermde deel van de binnenstad van Nijmegen, vanwege de zeer markante hoekligging en vanwege de situering van het hek aan de rand van het Kronenburgerpark, alwaar het in combinatie met het hekwerk en de aanwezige groenaanleg een karakteristiek geheel vormt.
Deze erfafscheiding is apart ook een rijksmonument.
datum foto: 21-03-2016
bron foto: Paul Marsman©
Een door Derk Semmelink ontworpen complex woningen aan de Van Berchenstraat op de hoek met de Parkweg.
Het betreft een boven- en onderwoning aan de Parkweg, met de ingang van de bovenwoning aan de van Berchenstraat en twee woonhuizen aan de van Berchenstraat van twee verdiepingen plus het zolderdeel.
Het geheel heeft een kort dakschild parallel aan de straat en bocht er in. Het heeft een gecementeerde sokkel en daarboven gevels van baksteen, spaarzaam versierd met geschilderde banden en cementen sluitstenen in de licht gebogen strekken boven ramen en portieken. De twee verdiepingen zijn gescheiden door een band.
Bouwjaar: circa 1885-1890.
Het geheel is asymetrische in assen ingedeeld. Op de hoek bevindt zich op de eerste etage een erker, gebouwd op consoles en doorlopend naar boven in een soort torentje. Daarnaast twee authentieke stenen dakkapellen. De a-typische dakkapellen links en rechts van de hoek zijn er later op gebouwd. Ook de vesters zijn grotendeels later vervangen door grotere ramen.
In essentie nog goed bewaard gebleven hoekcomplex, karakteristiek voor de vormgeving van de Stadsrand in dit deel van de stad.
Ondanks de relatieve schoonheid van dit complex is het niet opgenomen in enig monumentenregister. Dakkapellen, vensters en teveel aanpassingen aan het interieur zijn hier de oorzaak van. Het geheel behoort wel tot het beschermd stadsgezicht.
datum foto: 27-10-2017
bron foto: Paul Marsman©
Aan de Parkdwarsstraat op de hoek met de Parkweg staat dit huis als onderdeel van een straatwand aan de Parkweg.
Een woonhuis van twee bouwlagen met plat dak, dat een kort dakschild heeft parallel aan de straat. het heeft een gecementeerde sokkel en daarboven een gevel van baksteen, spaarzaam versierd met geschilderde banden en cementen sluitstenen in de licht gebogen strekken boven ramen en portieken. De twee verdiepingen zijn gescheiden door een band.
Het balkon is gebouwd op consoles en uitgevoerd met een gietijzeren leuning.
Bouwjaar: circa 1885-1890.
In essentie goed bewaard gebleven karakteristiek woonhuis voor de vormgeving van de stadsrand, deel uitmakend van een straatwand aan de Parkweg en grenzend aan het Kronenburgerpark.
Dit woonhuis geniet gemeentelijke monumentenbescherming.
datum foto: 27-10-2017
bron foto: Paul Marsman©
Vanuit het Kronenburgerpark de Kruittoren, welke een rijksmonument is. Helemaal links op de Parkweg een woonhuis met gemeentelijke monumentenbescherming.
Daarna rechts drie aaneengesloten Herenhuizen gebouwd in 1881 door architect Bert Brouwer (overl. 1890). Bert Brouwer was de stedenbouwkundige die het uitbreidingsplan op de plaats van de gesloopte vestingwerken ontwierp en er vervolgens grond aankocht om er herenhuizen op te bouwen. Het bouwblok heeft een gezamenlijke voorgevel, is uitgevoerd in een aan het neo-classicisme verwante stijl. Kenmerkend voor de genoemde stijl is de strenge symmetrische indeling van identieke vensterassen in de voorgevel. De rechtgesloten vensters met schuiframen zijn alle voorzien van gepleisterde raamomlijstingen waarop in de eerste bouwlaag afgeplatte diamantkoppen zijn aangebracht en in de tweede bouwlaag de bovenzijde is voorzien van akroteria (palmetten). De vensters rusten per geleding respectievelijk op de sokkelzone (kelder) en twee hardstenen consoles. Het woonblok is gelegen in de aaneengesloten oostelijke gevelwand van de Parkweg tegenover het Kronenburgerpark in het beschermde stadsgezicht. Deze drie herenhuizen binnen één voorgevel vormen samen één rijksmonument.
Daarnaast een rij huizen die onder het beschermd stadsgezicht vallen.
Daar weer naast het hoge gebouw, bekend als het oude Belgisch Consulaat, de oude Nijmeegse Muziekschool voordat de Lindenberg klaar was en latere Lord Nelson uitgaansgelegenheid is ook een rijksmonument.
Alle verder zichtbare bebouwing aan de Parkweg zijn beschermd door de gemeentelijke aanwijzing als gemeentelijk monument.
De Kruittoren is uiteraard ook een rijksmonument net als het gehele Kronenburgerpark als zodanig.
datum foto: 22-02-2016
bron foto: Paul Marsman©
