Op deze pagina staan de objecten in/aan de Burchtstraat in het centrum:
- Burchtstraat (de straat)
En: - Na-oorlogs winkelpand
- Stadhuis
- Stadhuis bordes
- Stadhuis Indië monument
- Voormalige AMRO bank
Klik op het item wat u wilt zien voor directe toegang of scroll door alle artikelen van deze straat. Via het balletje met pijl rechts onderaan komt u hier weer terug (browsers in Windows).
Klik hier om terug te gaan naar de pagina Nijmegen Centrum / Benedenstad.
Burchtstraat
|
Burchtstraat
|
||
 |
||
|
Rijksmonument het oude stadhuis van Nijmegen
|
||
| Geografische informatie | ||
| Locatie | Nijmegen | |
| Stadsdeel | Centrum | |
| Begin | Grote Markt | |
| Eind | Valkhof | |
| Postcode | 6511RA - 6511RK | |
De Burchtstraat is een weg in het stadscentrum en loopt van de Grote Markt naar het Valkhof (Kelfkensbos). De Burchtstraat is één van de belangrijkste winkelstraten in het centrum.
De straat werd rond 1370 voor het eerst vermeld maar is ouder. Hij bestond uit twee delen, de Korte Burchtstraat die van de Grote Markt tot de voormalige Lange Nieuwstraat (bij het stadhuis), en de Lange Burchtstraat die vandaar naar het Valkhof liep. De straat, die in 1950 samengetrokken werd, is vernoemd naar de burcht op het Valkhof en gold als verbinding tussen de burcht en de Grote of Sint-Stevenskerk. De Burchtstraat is ook de grens tussen de Benedenstad en het huidige stadscentrum (bovenstad). Sinds 1880 ontwikkelde de straat zich tot winkelstraat en behoort tot de hoofdlooproute in het winkelcentrum.
Aan de Burchtstraat staat het oude stadhuis en zijn meerdere historische panden gelegen. Bij het bombardement op Nijmegen op 22 februari1944 werden de straten zwaar getroffen. Terugtrekkende Duitsers hebben later dat jaar ook veel schade aangericht.
Dit pand op de Burchtstraat werd in 1955 gebouwd in opdracht van de firma Gebr. Gerzon's Modemagazijnen uit Amsterdam.
De herbouw van het verwoeste winkelpand geschiedde naar ontwerp van de Rotterdamse architect J.A. Lelieveldt in samenwerking met de Nijmeegse architect W.Th. Reijnen. Het traditionalistische ontwerp refereert enigszins aan de typologie van het Italiaanse palazzo. Het modehuis is gebouwd op de hoek van de Burchtstraat, Mr. Hermanstraat en Platenmakersstraat. Het perceel is volledig bebouwd. Het pand is primair georiënteerd op de Burchtstraat. De karakteristieken van de voorgevel zijn enkele meters de hoek om voortgezet in de zijgevel aan de Mr. Hermanstraat. Het hoekpand maakt deel uit van een aaneengesloten straatwand met een vloeiende rooilijn en bevindt zich binnen de begrenzing van het Beschermde Stadsbeeld Centrum.
Het winkelpand is enkele malen verbouwd en van exploitant gewisseld (Gerzon, Kreymborg, It's en tans een telefoonshop en We). In 1977 werd achter in de winkel een liftinstallatie aangebracht (machineruimte op het platte dak van de achterbouw) en in 2001 werden op de begane grond twee aparte winkels van de hoofdruimte afgescheiden (aan weerszijden van de hoofdentree). Het kunstwerk op de begane grond van de zijgevel is niet oorspronkelijk.
Het winkelpand heeft een vrijwel rechthoekig grondplan en bestaat uit een ondiepe voorbouw van drie bouwlagen en een diepe achterbouw van twee bouwlagen, beide met plat dak. In de achterbouw bevindt zich rechts achter in de hoek een gedeelte met dienstvertrekken dat drie lagere bouwlagen telt. Het gehele gebouw is helemaal onderkelderd.
Karakteristiek voor het gevelbeeld is de rijke uitvoering van de representatieve voorbouw en de sobere uitvoering van de achterbouw. De gevels zijn opgetrokken in roodbruine bakstenen en gemetseld in Vlaams verband met platvolle voegen. Alleen bij de voorbouw is omwille van de uitstraling gekozen voor een meer genuanceerde en verglaasde baksteenvariant, verdiepte voegen en siermetselwerk in de vorm van horizontale banden met vlechtpatronen. De gevels worden afgezoomd door een lage betonnen plint. In de gesloten bakstenen gevels zijn rechthoekige en vierkante vensters van wisselende groottes uitgespaard. Deze zijn - met uitzondering van het dienstgedeelte aan de achterzijde - alle voorzien van betonnen omlijstingen. Het betonnen plint- en lijstwerk is voorzien van grindtoeslag en niet geschilderd.
De gevels van de voorbouw hebben een drieledige opbouw. De begane grond bestaat uit moderne inlooppuien (oorspronkelijk een verdiepte entree tussen twee eilandetalages met stalen profielen) onder een betonnen luifel. De luifel is glad afgewerkt, geschilderd en heeft aan de onderzijde een gebogen aansluiting op de gevel. Op de luifel stond oorspronkelijk in kapitalen de firmanaam 'GERZON'. De huidige reclame-uitingen zijn recent aangebracht. De verdiepingen zijn opgevat als een piano nobile op de tweede bouwlaag met grote hoge vensters aan de voorzijde en een mezzanino op de derde bouwlaag met kleine vierkante stalen raampjes. De zes hoge vensters in de voorgevel hebben betonnen omlijstingen, stalen ramen en borstweringen met reliAfgezien van de reclamepanelen zijn deze markante vensters nog volledig intact. In de relizijn florale motieven op barokke wijze gedrapeerd rond o.a. een vrouw, een man, een eekhoorn en insecten. De gevels van de voorbouw worden aan de bovenzijde afgesloten door een betonnen hoofdgestel met verdiept fries. Het fries bestaat uit een reeks kleine nissen met daarin reliëf (bloemen, takken, vogels, wereldbol met de initiaal 'G').
De gevels van de achterbouw zijn soberder uitgevoerd. Opvallende elementen zijn de drie etalagevensters in de zijgevel en de hoge entreepartij in het midden van de achtergevel, allemaal gevat in betonnen omlijstingen. Achter plaatmateriaal, rolluik en reclamepaneel gaan de oorspronkelijke dubbele expeditiedeur, bovenlicht en glas-in-loodraam schuil. Rechts van de entreepartij bevinden zich een paar vensters van het tweelaags winkelgedeelte. Aan de linkerzijde bevinden zich de paarsgewijs geplaatste vensters van de kantoren en het trappenhuis van het dienstgedeelte. De gevels van de achterbouw worden aan de bovenzijde afgesloten door een laag betonnen hekwerk.
De ruimtelijke indeling van het pand bestaat in hoofdzaak uit een kelder (rijwielstalling, kluis, magazijn-, expeditie- en installatieruimten), twee volledige bouwlagen (winkelruimten) en een derde bouwlaag in de voorbouw (atelier, magazijn). In de achterbouw bevindt zich voorts een gedeelte met dienstvertrekken dat drie in hoogte afwijkende bouwlagen telt. Een betonconstructie deelt de bouwlagen op in drie gelijke beuken en vijf vrijwel gelijke traveeDe constructie bestaat uit vierkante en ronde kolommen en balken in twee richtingen met ongelijke dwarsdoorsnede. Aan de onderzijde van de betonnen vloeren is de afdruk van de bekisting zichtbaar.
In het pand zijn enkele oorspronkelijke interieurelementen bewaard gebleven. De belangrijkste elementen bevinden zich centraal tegen de achterwand: een trap en een glas-in-loodraam. De brede betonnen bordestrap met open trapboom is voorzien van stalen balustrades (spijlen met cirkelvormige verdikkingen, buisvormige handlijst) en leidt van de begane grond naar de eerste verdieping. Ter hoogte van het bordes bevindt zich in de achtergevel een groot venster met een glas-in-loodraam (gaat thans schuil achter een voorzetwand). Verder zijn bewaard: de trap naar de derde bouwlaag in de voorbouw, de twee ateliers met daklicht en cilindervormig houten doorgeef-draailuik, de trap naar de dienstvertrekken in de achterbouw, de oorspronkelijke vloer- (grijs gemen wandtegels (geel), een origineel keukentje (granito aanrechtblad, vaste kasten), de stalen ramen met het originele hang- en sluitwerk en een kluis in de kelder.
Waardering:
- Het pand Burchtstraat 3 is van cultuurhistorisch belang als bijzondere uitdrukking van de herrijzenis van het commercihart van Nijmegen na de Tweede Wereldoorlog. In z'n monumentale opzet en figuratieve kunstuitingen getuigt het gebouw van het optimistische geloof in de toekomst dat zo kenmerkend is voor de wederopbouwperiode.
- Het winkelpand is voor Nijmegen van architectuurhistorisch belang als redelijk gaaf en herkenbaar voorbeeld van een vroeg-naoorlogs modemagazijn in traditionalistische bouwstijl met Italiaanse invloeden. Als zodanig is het een representatief voorbeeld van het werk van de architecten J.A. Lelieveldt en W.Th. Reijnen. De ontwerpkwaliteiten komen vooral tot uitdrukking in de referentie naar de typologie van het Italiaanse palazzo, het rijk uitgevoerde exterieur van vooral de voorbouw met het bijzondere materiaalgebruik en de figuratieve ornamentiek, en de royale bordestrap met glas-in-loodraam in het interieur.
- Het gebouw is van grote stedenbouwkundige waarde vanwege de markante hoeksituering tegenover het Nijmeegse stadhuis. Het vormt samen met het naastgelegen modehuis een beeldbepalend element op de kop van de Burchtstraat als tegenhanger van het stadhuis aan de overzijde. Het gebouw is bovendien een essentieel onderdeel van een aaneengesloten en op samenhangende wijze tot stand gekomen wederopbouwensemble dat als beschermd stadsbeeld van grote cultuurhistorische waarde is als belangrijk en hoopvol ijkmoment in de Nijmeegse stadsgeschiedenis.
Momenteel zitten er een andere kledingzaak en een telecomwinkel in.
Het pand is aangewezen als een gemeentelijk monument.
datum foto: 29-11-2016
bron foto: Paul Marsman©
Het historische deel van het stadhuis van Nijmegen ligt aan de Burchtstraat.
Het werd tussen 1554 en 1555 gebouwd onder leiding van Herman van Herengrave in vroegrenaissancestijl. Het betreft een rechthoekige vleugel met verdieping en zadeldak tussen trapgevels. Gerestaureerd en aan de westzijde in dezelfde trant uitgebreid in 1879-'82 door P.J.H. Cuypers. Het is uitgebrand in 1944 en vervolgens in 1947-'53 gerestaureerd door Ir G.J. Deur, waarbij de westelijke aanbouw van Cuypers vervangen werd door een vleugel in moderne stijl en tevens een bakstenen toren met ui-vormige bekroning verrees.
Het stadhuis herbergt een groot aantal historische en modernere kunstwerken. Hieronder bevindt zich onder andere een galerij met burgemeestersportretten. Het stadhuis is meerdere keren gerestaureerd. Onder het stadhuis bevinden zich middeleeuwse gewelven.
Bouw en restauratie:
Het historische gedeelte van het stadhuis is feitelijk een samenvoeging van een aantal woonhuizen uit de 14e eeuw. In de periode 1554-1555 ontwerpt stadsbouwmeester Herman van Herengrave een nieuwe voorbouw voor deze huizen met een schepenhal en daarboven een zaal. Deze voorbouw heeft een zadeldak tussen trapgevels.
In de periode 1879-1882 werd het stadhuis gerestaureerd en de westzijde aangebouwd in dezelfde stijl door architect Cuypers.
Door oorlogshandelingen is het uitgebrand in 1944. De voor- en zijgevels bleven gespaard en werd vervolgens in 1947-1953 gerestaureerd door ingenieur Deur, die betrokken was bij meerdere restauraties tijdens de Wederopbouwperiode. Hierbij werd de westelijke aanbouw van Cuypers vervangen door een vleugel in moderne stijl. Daarnaast kreeg het stadhuis een bakstenen toren met ui-vormige bekroning. De spanten werden door houtgebrek niet van hout gemaakt, maar van beton, dat wel voorhanden was. Bij de herbouw in 1953 zijn tevens replica’s van de beelden op de gevel geplaatst.
Uiterlijk:
De bakstenen gevels aan de Burchtstraat en de Nieuwstraat hebben vensters met natuurstenen kruiskozijnen, bekroond door frontons met koppen, welke, evenals de beelden tussen de benedenvensters en de medaillons met allegorische reliefs in de attiek kopieën zijn naar het door P.J.H. Cuypers gekopieerde oorspronkelijke beeldhouwwerk door Mr Cornelis Sass van Utrecht.
De voorgevel heeft veel beeldhouwwerken. In de borstwering onder het dak zijn zeven medaillons, voorstellende de zeven deugden waaraan de ambtenaren en de stadsbestuurders zouden moeten voldoen: Hoop, Liefde, Geloof, Moed, Voorzichtigheid, Eendracht en Rechtvaardigheid. Tussen de vensters zijn beelden aangebracht van keizers en vorsten die belangrijk zijn geweest voor Nijmegen. Ook zichtbaar is de gesneden deur in renaissance-omlijsting van Gaert van Dulcken. De bekleding van de plint en het bordes van natuursteen. In de bij de restauratie omstreeks 1950 opgetrokken toren bevindt zich een fries van bakstenen spitsbogen met driepasvullingen, afkomstig van de na oorlogsverwoesting afgebroken Broerskerk, 14e eeuw.
Het moderne, westelijke deel heeft een classicistische poort, daterend uit 1663, de klassicistische Gedeputeerdenpoort met fronton en tegen de pilasters gebeeldhouwde trofeeén, die voorheen toegang gaf tot de vergaderruimte van de Gedeputeerden van Gelre. Op de Gedeputeerdenplaats (niet zichtbaar) zijn bouwfragmenten, uit de 16e-18e eeuw, waaronder de Poort v.d. Kwartierlijke Academie of Illustere School 1655.
Binnen het stadhuis is een laat-gotische, natuurstenen schouw te vinden, afkomstig uit een Nijmeegs huis. Na de ingrijpende verbouwing van de raadzaal in 2003 was er geen ruimte meer beschikbaar voor vijf van de in totaal zeven historische wandtapijten. De 17e eeuwse gobelins zijn destijds speciaal aangekocht om te zorgen voor een waardige aankleding bij de onderhandelingen tijdens de Vrede van Nijmegen.
Plooierijen:
In 1702 vonden onlusten plaats tussen de oude raad (de Oude Plooi), nog benoemd door stadhouder Willem III en de vooraanstaande families die in 1675 buitengesloten waren. Samen met de hulp van de gilden vormden zij een Nieuwe Plooi. Het garnizoen wist echter de Oude Plooi weer in het zadel te helpen.
In januari 1703 heroverde de Nieuwe Plooi het stadhuis met hulp van de opgezweepte Nijmeegse bevolking. In augustus 1705 probeerde de Oude Plooi tevergeefs met hulp van een knokploeg de macht weer in handen te krijgen. In de strijd rond het stadhuis vielen drie doden. De andere vijf leden van de knokploeg van de Oude Plooi werden ter afschrikking opgehangen aan de ramen van de eerste verdieping van het stadhuis. Oud-burgemeester Willem Roukens, een van de aanvoerders van de Oude Plooi, werd buiten het stadhuis opgepakt en de volgende dag op de binnenplaats van het stadhuis onthoofd.
Het operationele deel van het stadhuis zelf is gelegen aan de naastgelegen Korte Nieuwstraat.
De tweede foto is vanuit een andere positie genomen, de derde is het bordes.
Het oude gemeentehuis is een rijksmonument.
datum 1e en 4e foto: 12 februari 2016
datum 2e en 3e foto: 5 oktober 2017
bron foto's: Paul Marsman©
Als kind droom je er al van. Soms heb je het als bruidsmeisje of -jonkertje al een keer een beetje kunnen beleven. Maar als je ooit in Nijmegen trouwt sta je hier als stralend middelpunt (bruid) of bijna middelpunt (bruidegom) op het bordes van 's Nijmeegs gemeentehuis aan de Burchtstraat. Een absoluut hoogtepunt in je leven. De fotograaf kiekt van alle kanten en standen. Het gevolg zingt je toe of heeft wat anders feestelijks bedacht. Dan komt het moment dat je ervan af moet en kijk je nog één keer weemoedig achterom en denkt: "Dat was het dan... Wie weet doe ik het ooit nog een keer in mijn leven."
En degenen die de gang naar dit prachtige stukje Nijmegen al hebben beleefd hebben ongetwijfeld hun eigen herinnering(en) aan dat hoogtepunt op het bordes van dit rijksmonument.
De foto hiernaast is het bordes vanuit een andere positie.
datum foto rechts/boven: 12 februari 2016
datum foto links/onder: 5 oktober 2017
bron foto's: Paul Marsman©
Het 'Indië-monument' bestaat uit twee zwarte natuurstenen plaquettes. De gedenkstenen hangen tegen de zijmuur van de Gedeputeerdenpoort, de toegang tot de Gedeputeerdenplaats, naast het stadhuis aan de Burchtstraat.
In beide plaquettes is tekst gegraveerd. Op de bovenste plaat zijn boven de tekst een embleem met helm, zwaard en palmtak (het symbool van de oud-Indië strijders) en een medaille aangebracht.
De tekst op de bovenste plaquette luidt:
'1940-1950NEDERLANDS-INDIË"VOOR ORDE EN VREDE"
TER NAGEDACHTENIS AAN ALLE NIJMEGENAREN DIE DAAR HUN LEVEN LIETEN'.
Op de onderste plaat zijn de namen van 59 militairen uit Nijmegen aangebracht die tijdens de politionele acties in het voormalig Nederlands-Indië zijn omgekomen. Op de tweede rij van links, vijfde van onderen staat een naamgenoot van mij. Dat was een oom van mij, die ik zelf nooit heb gekend. Een commando. Hij is niet gesneuveld, maar zijn parachute ging niet open.
Onder deze poort bevinden zich nog drie plaquettes: één herinnert aan de oorlog in Nederlands-Indië, twee andere plaquettes herinneren aan Geallieerden en Market Garden.
datum foto: 21-10-2016
bron foto: Paul Marsman©
Klik hier voor: "kerkelijke objecten, herdenkingsmonumenten en kerkhoven
Oorspronkelijk als woonhuis gebouwd bakstenen pand aan de Burchtstraat van drie bouwlagen van verschillende hoogte (van onder naar boven afnemend). Leien dakschild parallel aan de straat. Het pand heeft een natuurstenen sokkel en smalle natuurstenen banden tussen de etages. De gevel is zes-assig. Geheel links en rechts bevindt zich op de begane grond een (vernieuwde) ingangspartij met daarboven op de etage een rijker gedecoreerd raam, dat een natuurstenen omlijsting met een kroonlijst op consoles heeft. Een brede, sterk geprofileerde kroonlijst bekroont de gevel.
Bouwjaar: ca. 1840-1845.
Architect: Pieter van der Kemp.
Voor Nijmegen uniek neoclassicistisch woonhuis van monumentale afmetingen. Speelt een essentirol in de straatwand van de Burchtstraat en is als enig bewaard gebleven particulier gebouw van stadsarchitect Van Der Kemp ook van historisch belang.
Decennia lang heeft hier het Nijmeegse hoofdkantoor van de Amsterdamsche Bank, de latere AMRO Bank na een fusie met de Rotterdamsche Bank, in het gehele pand gezeten, als één van de weinige banken die niet aan het toenmalige financiële centrum de Mariënburg lag. Na de verhuizing van de AMRO Bank als hoofdkantoor naar het Keizer Karelplein was hier een tijd een klein bankfiliaal van de AMRO BANK gevestigd. In die filiaaltijd van AMRO waren de verdiepingen de landelijke opleidingscentra van de AMRO Bank voor toekomstige managers en directeuren. Na de fusie met de ABN, waaruit de huidige ABN AMRObank ontstond, is dit filiaal afgestoten en het opleidingscentrum verplaatst. Daarna hebben op de begane grond afwisselend diverse winkels in gezeten, zoals o.a. electronicaketen Expert. Alleen de geldautomaat in de linkse ingangspartij herinnert nog aan de lange bankgeschiedenis van dit pand. Op de dag van de foto zat er een winkel "The Flying Tiger" in. Op de verdiepingen zijn wooneenheden gerealiseerd.
Dit oorspronkelijke riante woonhuis is door de gemeente Nijmegen aangewezen als gemeentelijk monument.
datum foto: 7 oktober 2016
bron foto: Paul Marsman©
